Özbekistan'ın 2025 Hedefleri ve Ekonomik Dinamikleri
Özbekistan Devlet Varlıklarının Özelleştirme Süreci
Özbekistan, 2025 yılına kadar toplam değeri 30 trilyon sum olan devlet varlıklarını özelleştirmeyi planlamaktadır. Bu stratejik adım, ülkenin ekonomik büyüme hedeflerine ulaşmasında önemli bir rol oynamayı amaçlamaktadır. Özelleştirme işlemleri, yatırımcıların ülkeye daha fazla ilgisini artıracak ve yerel ekonomiyi güçlendirecektir. Özellikle, Uzauto Motors’un özelleştirilmesi büyük bir dikkat çekmektedir. Bu dev yatırım, Özbekistan ekonomisinin motor gücü olarak önemli bir konuma sahiptir.
Altın İhracatı ve Dış Ticaret Büyümesi
Özbekistan, 2023 yılının ilk çeyreğinde 3,57 milyar dolar değerinde altın ihracatı gerçekleştirmiştir. Bu durum, ülkenin altın madenciliği sektörünün gücünü yansıtmaktadır. Altın ihracatı, Özbekistan'ın dış ticaret cirosunu 17,3 milyar dolara ulaştırırken, ekonominin çeşitlendirilmesi adına da önemli bir adımdır. Ülkenin dış ticaret rakamları, ülke ekonomisinin dinamiklerini ve küresel piyasalardaki rolünü net bir şekilde ortaya koymaktadır.
Yatırım Fırsatları ve Çin Yatırımları
Özbekistan, özellikle Çin gibi büyük ekonomi sahiplerinden önemli yatırımlar çekmektedir. Çin'in Özbekistan'a yönelik yatırımları, iki ülke arasındaki ticari ilişkilerin güçlenmesine ve ekonomik işbirliklerinin derinleşmesine olanak sağlamaktadır. Bu durum, Özbekistan'ın stratejik konumunun ve doğal kaynaklarının yanı sıra, uygun yatırım ortamının da bir sonucudur. Özbekistan Devlet Varlıkları Ajansı, Xiva Plaza ve Uz Chasys hisselerinin satışı için ihalelerin son tarihini uzatmış durumda. Bu süreç, yatırımcılar için yeni fırsatlar doğurmaktadır.
1 – Özbekistan Cumhurbaşkanı, "2025 yılı için Özelleştirme Programı Hakkında" Kararnameyi imzaladı. Belgeye göre 2025 yılında özelleştirmeye ilişkin temel hedef göstergeleri şunlar olacak: 30 trilyon sum değerindeki devlet varlıklarını ve arazileri satmak ve en az 10 trilyon sum gelir elde etmek; Devlete ve kamu iktisadi teşebbüslerine ait 115 şirketin kayıtlı sermaye paylarının, 659 adet taşınmazın ve 6,1 bin hektar büyüklüğündeki arsanın satışa çıkarılması; İlk etapta en az 30 maden yatağı ve parselinin satışa çıkarılması planlanıyor. Devlet iştirakli işletmelerin kurulmasına 1 Ocak 2030 tarihine kadar moratoryum getirildi. Savunma ve güvenlikle ilgili işletmeler ile Cumhurbaşkanlığı kararnameleriyle öngörülen durumlar bundan hariç. Kararnameye göre, devlet ve yerel yürütme organlarının taşınmaz edinimi, devlet işlevi ve devlet malı mülkiyeti için gerekli şartları taşımayan işletmelerin kurulması girişmeleri yasaklandı. Yüksek teknoloji ürünü üreten girişimcilere, 10.000 metrekareye kadar alana sahip devlete ait tesisler 5 yıl süreyle doğrudan ücretsiz kullanıma açılacak ve sözleşme şartlarının yerine getirilmesi halinde, takdir edilen bedel üzerinden doğrudan bu girişimcilere satılacak. 1 yıldan fazla süredir satılmayan ve başlangıç fiyatının kademeli olarak düşürülmesi mekanizmasından sonra bile alıcı için cazip olmayan gayrimenkuller, diğer tüzel kişilerin kayıtlı sermayesine pay olarak dahil edilir. Pazar ve alışveriş merkezlerinin yetkili sermayesinde yerel yönetim organlarının zorunlu katılımı şartı kaldırıldı.
2 - Özbekistan'da 29 büyük kamu işletmesi özelleştirilecek. Bu, 21 Nisan'da imzalanan Cumhurbaşkanı Kararnamesiyle belirlendi. Asaka otomobil fabrikasının ve çok sayıda varlığın sahibi olan UzAuto Motors JSC'nin yüzde 99,7 hissesi satılacak. Bu amaçla yıl sonuna kadar bir danışman tutulacak ve 2026'nın ilk çeyreğinde halka açık satışın duyurulması bekleniyor. Bundan önce, 2025'in 4. çeyreğinde Taşkent'te bulunan motor fabrikası olan UzAuto Motors Powertrain'in hisselerinin %100'ünün satışa çıkarılması planlanıyor. Kaşkaderya ili Guzar ilçesinde bulunan Özbekistan GTL LLC şirketinin yüzde 100 hissesi özelleştirilecek. Danışman çekmek için son tarih 2025'in 3. çeyreği olup, halka arz duyurusunun 2026'nın 2. çeyreğinde yapılması planlanıyor. Orta Asya'nın en büyük petrol, gaz ve kimya işletmesi olan tesis, Özbekneftegaz aracılığıyla alınan dış kredilerle 3,42 milyar dolara inşa edildi ve 2022'de devreye alındı. Mobiuz iletişim operatörü Universal Mobile Systems LLC'nin hisselerinin %100'ünün satışı için danışman önümüzdeki haftalarda, yani 2025'in ikinci çeyreğinde çekilecek ve satışa ilişkin duyurunun bir sonraki çeyrekte yapılması bekleniyor. 2025 yılının üçüncü çeyreğinde ayrıca "Uzbekinvest EISK" JSC hisselerinin %75,24'ünün satışa çıkarılması planlanıyor. "Uzagrosugurta" A.Ş.'nin hisselerinin %99,35'i 2026 yılının ilk çeyreğinde satışa sunulacak. Kararnameye göre, "Özbekgidroenergoqurilish", "Transgazmaxsusqurilish" ve "Maxsusenergogaz"ın satışına 2025'in 4. çeyreğinde başlanması planlanıyor. Yılın son çeyreğinde ise Özbekistan'ın en büyük enerji santralleri olan "Sırdarya", "Turakurgan", "Angren", "Yangi Angren", "Taşkent", "Navoi" ve "Takhiatash" termik santrallerinin yanı sıra "Mubarak", "Fergana" ve "Taşkent" termik santrallerinin de satışa çıkarılması planlanıyor. 2025 yılının 4. çeyreğinde ise Şerabad Çimento Fabrikası ve "Shargunkömür"ün de satışa çıkarılması planlanıyor. 2026 yılının ilk çeyreğinde halka arzı planlanan şirketler arasında "Uzmetkombinat", Taşkent Traktör Fabrikası, "Teknopark", "Uzagrolizing" ve Uzbek Leasing International yer alıyor. "Yolqurilish" ve "Uzsuvqurilish" A.Ş.'nin satışına 2025 yılının üçüncü çeyreğinde başlanması planlanıyor. "Navoiyazot" A.Ş.'nin yüzde 75'inin özelleştirilmesi planlanıyor, ancak bu işletmenin satış şartlarını hükümet belirleyecek. Sözü geçen işletmelerin kayıtlı sermayesindeki devlet paylarının güvenli yönetime devredilmiş olması halinde, bunlar ilk etapta takdir edilen bedel üzerinden güvenli yönetime teklif edilir.
Ayrıca "Franklin Templeton Asset Management" ile birlikte 12 şirket daha hisselerinin yüzde 10 ila 25'ini uluslararası ve yerel borsalara yerleştirecek. Bu durumda halka arzı (IPO) gerçekleştirmesi gereken şirketler şunlardır: NKMK, OKMK, Milli Yatırım Fonu, "Navoiyuran", "Özbekistan Havayolları", "Özbekistan Havalimanları", "Milli Elektrik Şebekeleri", "Uzbekgidroenergo", "Bölgesel Elektrik Şebekeleri", "Uztransgaz" ve "Hududgaztaminot". Özbektelecom'un ise SPO düzenlemesi planlanıyor. Karara göre, "büyük dörtlü" içinde yer alan değerlendirme kuruluşları, kendileriyle yapılacak sözleşmelerin incelenmesi yapılmadan, en iyi tekliflerin seçilmesi esasına göre değerlendirmeye dahil edilecek.
3 - Ocak-Mart döneminde Özbekistan'ın dış ticaret cirosu 17,3 milyar dolar olarak gerçekleşti. Bu rakam, 2024'ün aynı dönemine göre 1,37 milyar dolar veya %8,6 daha fazla. Bu bilgi, Gazeta.uz tarafından incelenen Ulusal İstatistik Komitesi raporundan alınmıştır. İhracat hacmi, geçen yılın aynı çeyreğine (6,5 milyar dolar) göre yüzde 24,4 artışla 8,1 milyar dolara ulaştı.
Yılbaşından bu yana ithalatta düşüş devam ediyor: 9,2 milyar dolar (- %2,3). Bunun sonucunda dış ticaret cirosunun negatif dengesi (ithalatın ihracatı aşması) 1,09 milyar dolara (Ocak-Mart 2024'te 2,9 milyar dolar, 2023'te 3,3 milyar dolar) geriledi.
Yılbaşından bu yana altın ihracatı 3,57 milyar dolara ulaşırken, bu rakam 2024'ün aynı dönemindeki 2,66 milyar dolara göre değer olarak yüzde 34 artışa denk geliyor. Ocak ayında yurt dışına kıymetli maden ihracatı yapılmadı; Şubat'ta 1,73 milyar dolar, Mart'ta 1,84 milyar dolar. Ülkenin toplam ihracatında altının payı yüzde 40,9'dan yüzde 44'e yükseldi. Altın ve döviz rezervlerinin fiziki hacmi de gerilerken, altın rezervlerinin değeri, yeni rekorlar kıran kurların etkisiyle önemli ölçüde arttı. İhracattan altını çıkarırsak dış ticaret cirosu ancak yüzde 3,5 büyüdü.
https://www.gazeta.uz/uz/2025/04/25/stats/
4 - Özbekistan'a çekilen yabancı yatırım hacminde hangi ülkenin en fazla paya sahip olduğu açıklandı. Buna göre Çin bu alanda açık ara lider. Milli İstatistik Komitesi'nin ön verilerine göre, Özbekistan Cumhuriyeti'nde OcakMart 2025 döneminde sabit sermayeye yapılan yatırım hacmi 120,4 trilyon suma ulaştı. Sabit sermayeye kullanılan toplam yabancı yatırım ve kredilerin payı yüzde 71'e ulaştı.
Toplam yabancı yatırım ve kredi hacminde en fazla paya sahip yatırımcı ülkeler:
- Çin – %33
- Rusya – %10
- Türkiye – %5,2
- Suudi Arabistan - %4,7
- Hollanda - %3,7
- Almanya - %3,3.
Özbekistan'ın en büyük dış ticaret ortağının da Çin olduğunu belirtmek gerekir.
https://xabar.uz/iqtisodiyot/ozbekistonda-eng-kop-xitoy-investiciyasi-ozlas
5 - Özbekistan Cumhuriyeti Devlet Varlıkları Yönetimi Ajansı, Xiva Plaza LLC (Farovon Hiva Oteli) ve Uz Chasys LLC'nin yetkili sermayelerindeki devlet hissesinin satışı için ihale süresini uzattı. Bu varlıklar için danışman olarak Ajans, Hive'deki otellerle çalışacak RSM Uzbekistan ve Uz Chasys konusunda danışmanlık yapacak Portfolio Investments ile anlaştı. Daha önce verilen bilgilere göre, Xiva Plaza ve Uz Chasys için Bağlayıcı Teklif (BO) aşamasına iki istekli kabul edilirken, Xiva Lokomotiv için beş istekli bu aşamayı geçti. Ancak, tekliflerin olumlu sonuçlanmasına rağmen varlıklar için teklif edilen fiyatlar tahmini piyasa değerinin altında kaldı. Danışmanlar tarafından yapılan analizler sonucunda Xiva Plaza ve Uz Chasys için ilgi beyanı (EoI) aşamasına dönülmesi önerildi. Bu bağlamda Devlet Varlıkları Ajansı, söz konusu varlıkların edinilmesine ilişkin taleplerin sunulması için son tarihi 26 Mayıs 2025 günü saat 23:59'a (Taşkent saati) kadar uzatmıştır.
https://uzdaily.uz/ru/laziz-kudratov-vstretilsia-s-poslom-turtsii-v-uzbekistane/
6 - Özbekistan'ın 2025 yılı Ocak-Mart döneminde dış ticaret cirosu 17,3 milyar dolar olarak gerçekleşmiş olup, 2024 yılı aynı dönemine göre 1,37 milyar dolar veya yüzde 8,6 artmıştır. Bu durum Ulusal İstatistik Ajansı tarafından bildirildi. Dış ticaret cirosunun toplam hacminde ihracat 8,1 milyar dolar (Ocak-Mart 2024'te %24,4 artış), ithalat ise 9,19 milyar dolar (%2,3 azalış) olarak gerçekleşti. Bunun sonucunda dış ticaret cirosu dengesi -108 milyar dolar negatif bakiyeye ulaştı.
Özbekistan Cumhuriyeti dünyanın 173 ülkesiyle ticari ilişkiler yürütmektedir.
Dış ticaret cirosu en yüksek ülkeler Çin (%17,5), Rusya (%14,9), Kazakistan (%5,9), Türkiye (%3,5) ve Kore Cumhuriyeti (%2,4) oldu.
İhracatın yapısında mallar %78,6'lık paya sahip olup, bunun %11,1'ini sanayi malları, %5,8'ini gıda ürünleri ve canlı hayvanlar, %5,2'sini kimyasallar ve benzeri ürünler, %3,5'ini ise çeşitli mamuller oluşturmaktadır.
Ocak-Mart 2025 döneminde dış ticaret cirosunda mal ve hizmet ihracatında başlıca ortaklar sırasıyla Rusya (%10,9), Çin (%5,6), Afganistan (%3,9), Kazakistan (%3,8), Türkiye (%3,1), Fransa (%2,7), BAE (%1,8), Tacikistan (%1,3), Kırgızistan (%1,2) ve Pakistan (%1,1) oldu.
Toplam ihracat içindeki payları ise yüzde 35,4'e ulaştı. 2025 yılı Ocak-Mart döneminde 282,5 bin ton meyve-sebze ürünü ihraç edilmiş olup, 2024 yılı aynı dönemiyle karşılaştırıldığında bu rakam %27,6 veya 68,5 bin ton azalmıştır.
İncelenen dönemde meyve-sebze ürünleri ihracatının hacmi 282,6 milyon dolar olarak gerçekleşti (2024 yılında aynı döneme göre büyüme oranı %28,8 oldu).
Toplamda ihracatın payı yüzde 3,5 oldu. Bu dönemde ithalat 9,19 milyar dolar olarak gerçekleşti (Ocak-Mart 2024'e göre büyüme oranlarında %2,3'lük bir düşüş yaşandı).
Yapısında en büyük payı makine ve ulaşım araçları (%35,1), sanayi malları (%16,2) ve kimyasallar ve benzeri ürünler (%13,1) almaktadır. Mal ithalatının dinamiklerinin analizi, 2025 yılı Ocak-Mart döneminde, 2024 yılı aynı dönemine göre mal ithalatının 460,1 milyon dolar azalarak 8,22 milyar dolar, hizmet ithalatının ise 967,3 milyon dolar olarak gerçekleştiğini ortaya koymuştur. Genel olarak Ocak-Mart 2025 sonuçlarına göre Özbekistan'a 151 ülkeden mal ve hizmet ithal edildi. İthalatın 2/3’ten fazlası Çin (%27,9), Rusya (%18,4), Kazakistan (%7,8), Kore Cumhuriyeti (%4,4), Türkiye (%3,9), Almanya (%3,4) ve Hindistan (%2,7) gibi büyük ortak ülkelerden yapılmaktadır.
https://uzdaily.uz/ru/vneshnetorgovyi-oborot-uzbekistana-sostavil-173-mlrd/
NOT:Bilgiler Taşkent Büyükelçiliği Ticaret Müşavirliği'nin kamuoyu ile paylaştığı bilgilerdir
BU KONULAR HAKKINDA DETAYLI BİLGİ ALMAK İSTERSENİZ DERNEĞİMİZLE İRTİBATA GEÇEBİLİRSİNİZ.
TUSAD
+90 531 609 48 82
Adres
Kızılsaray Mahallesi Yener Ulusoy bulvarı no 3/2 Muratpaşa Antalya