Özbekistan Ekonomisinin Gelişimi: 2025 Tahminleri ve Yeni Yatırımlar

İMF'nin Büyüme Tahminleri ve Ekonomik Reformlar

Uluslararası Para Fonu (İMF), Özbekistan'ın 2025 yılı için Gayri Safi Yurt İçi Hasıla (GSYİH) büyüme tahminini %5,9'a yükseltti. Bu artış, ülkenin ekonomik potansiyelini yansıtmakta ve küresel ölçekli yatırımcıların dikkatini çekmektedir. Özbek hükümeti, ekonomik reformlar ve halkın refahını artırma çabaları ile bu hedefe ulaşmayı amaçlamaktadır.

Yeni Yatırımlar ve Devlet İşletmelerindeki Değişiklikler

Özbekistan'da, toplam 10 milyar dolarlık gaz-kimya kompleksinin inşası plansız bir biçimde ilerlemekte. Bu kapsamlı proje, ülke ekonomisine doğrudan yabancı yatırımların artış sağlaması açısından büyük bir fırsat sunmaktadır. Ayrıca, bazı devlet işletmelerinin münhasır haklarının kaldırılması, rekabetin artmasına ve piyasa dinamiklerinin iyileşmesine yardımcı olacaktır. Bu durum, özel sektörün büyümesine destek vererek ekonomiyi daha sağlam hale getirebilir.

Siber Suçlarla Mücadele ve Ekonomik İstikrar

Özbekistan, siber suçlarla mücadele önlemlerini güçlendirerek dijital güvenliği sağlamayı hedefliyor. Bu çabalar, teknoloji ve dijitalleşme alanındaki yatırımları artırarak ekonomik büyümeye katkı sağlayabilir. Ek olarak, Özbekistan Merkez Bankası'nın 2026 yılında enflasyonun düşeceği yönündeki tahminleri, mevcut ekonomik istikrarsızlık konusunda umut verici bir gelişme. Ancak ülkenin başlıca bankalarında istikrar ve verimlilikte görülen düşüş, dikkatle ele alınması gereken bir başka meseledir.

Özbekistan, 2017-2024 yılları arasında %50 oranında büyüyen sanayi sektörü ile dikkat çekmektedir. Ayrıca, yabancı yatırımcılara artan ilgi ve dünya genelinde tekrar en büyük altın satıcısı olma konumu, ülkedeki ekonomik yapının güçlenmesine katkı sağlamaktadır. %20 oranında büyüyen yatırımlar, ülkedeki ekonomik dönüşümün en somut göstergelerinden biridir.

Sonuç olarak, Özbekistan'ın ekonomik hedefleri ve yapısal reformları, gelecekteki büyümeyi sürdürülebilir hale getirme konusunda kritik bir rol oynayacaktır. Hem yerli hem de yabancı yatırımcılar için pek çok fırsat sunan bu süreç, Özbekistan'ı bölgesel ekonomi için önemli bir merkez haline getirebilir.

1 – Uluslararası Para Fonu (IMF) en son Bölgesel Ekonomik Görünüm raporuna göre Özbekistan'ın 2025 yılı GSYİH büyüme tahminini %5,9'a yükseltti. Revize edilen tahmin, Özbekistan ekonomisinin %6,4 büyüyerek IMF'nin Ekim 2024 tahminini 0,9 puan aştığı 2024 yılında beklenenden daha güçlü performansı yansıtmaktadır. IMF, Özbekistan ve diğer Orta Asya ekonomileri için büyümenin temel itici güçleri arasında güçlü iç talebi ve büyük ölçekli altyapı yatırımlarını vurgulamaktadır. Özbekistan'ın durumunda, artan talebin arkasındaki ana faktör tüketici kredilerinden ziyade reel hane halkı gelirlerindeki artış oldu. Özbekistan, Kırgızistan ve Tacikistan, altın fiyatlarındaki küresel artıştan faydalanarak ekonomik performanslarına daha fazla destek sağladı. İleriye bakıldığında, IMF Özbekistan'ın ekonomik büyümesinin Ekim 2024'te yayınlanan %5,7'lik tahminden marjinal bir düzeltme ile 2026'da hafifçe %5,8'e düşmesini bekliyor. İyimser görünüme rağmen, Özbekistan ekonomisinin kalıcı bir özelliği, büyük ölçüde artan yakıt ve elektrik fiyatlarından kaynaklanan nispeten yüksek enflasyondur. Buna karşılık Özbekistan Merkez Bankası temkinli bir para politikası izlemeye devam etmekte ve şimdilik faiz oranlarını düşürmemeyi tercih etmektedir.

https://uz.kursiv.media/en/2025-05-02/imf-raises-uzbekistans-2025-gdp-growth-forecast-to-5-9/?utm_campaign=endless_feed

2 – Özbekistan Cumhurbaşkanı tarafından imzlanan 30.04.2025 tarihin ve 74 sayılı Kararnameye göre devlete ait işletmelerin sahip olduğu münhasır haklar kaldırılarak iç pazarın serbestleştirilmesi yönünde önemli bir adım atılacak.. Özellikle: "Özkimyosanoat" AŞ kuruluşlarının kimyasal ürünleri ihracatının "Özkimyoimpeks" LLC aracılığıyla gerçekleştirilmesini; "Özkimyosanoat" AŞ kuruluşlarının üretim ihtiyaçları için ekipman, yedek parçalar, bileşenler, hammadde ve malzemelerin ithalatının, siparişlerine göre "Özkimyoimpeks" LLC tarafından gerçekleştirilmesini öngören normlar kaldırılıyor. Ayrıca, kendi ürettikleri malları, yabancı para birimi de dahil olmak üzere, merkezi olmayan bir şekilde tedarik eden ihracatçı işletmeler için mevzuatta öngörülen vergi avantajlarının ve ayrıcalıklarının "Uzkimyoimpeks" LLC ve üretim kuruluşlarına uygulanmasına ilişkin kural kaldırılıyor. "UzGasTrade" AŞ tarafından doğal gazın ithalatının ihale, rekabet ve Hükümet kararnamesi temelinde doğrudan müzakerelerin sonuçlarına göre gerçekleştirileceği hükmü kaldırılıyor. Daha önce, elektrik mühendisliği ürünlerinin kamu alımları çerçevesinde yabancı tedarikçilerle birlikte yerli üreticiler de yer aldığında, ithal malların DDP (Özbekistan) fiyatından fiyat tercihi verilirdi. Kurumsal müşteriler tarafından ticari amaçla yeniden satış veya bu amaçla üretimde kullanılmak üzere yapılan kamu alımlarında tercihlerin uygulanmayacağı açıklanmıştır.

https://www.norma.uz/uz/qonunchilikda_yangi/ayrim_davlat_korhonalarining_eksklyuziv_huquqlari_bekor_qilinmoqda

3 – Özbekistan’ın en büyük gaz kimya komplekslerinden birinin inşasına bu yıl Harezm vilayetinde başlanacak. Maliyeti 10 milyar doları aşan proje Toprak-Kala bölgesinde hayata geçirilecek ve yılda 2.4 milyon ton polimer ürün üretilmesi hedefleniyor. Kompleksin yaklaşık 3.000 kişiye istihdam yaratması ve bölgenin ekonomik büyümesine ciddi bir destek olması bekleniyor. Ayrıca, Harezm vilayetinde Hazarasp Kimya Teknoparkı kurulması planlanıyor. 10 hektarlık alanda, polimer üretimiyle ilgili 100 milyon dolarlık projeler de yer alacak. Bu, yatırımları çekecek ve küçük ve orta ölçekli işletmelere ivme kazandıracaktır. Ayrıca, Kuşkupir bölgesinde 175 hektarlık bir alanda Özbek-Çin teknoparkı kurulacak. Bu proje kapsamında toplam 1 milyar dolar değerinde 16 yatırım projesinin uygulanması planlanıyor.

https://podrobno.uz/cat/economic/v-uzbekistane-postroyat-gazokhimicheskiy-kompleks-za-10-milliardov-dollarov/

4 – Özbekistan Cumhuriyeti Devlet Varlıklarını Yönetme Ajansı, şu anda Taşkent'in Şeyhantahur ilçesi Hakimiyeti’nde (Belediyesi) yer alan idari binayı satışa çıkardı. Bu hakkındaki bilgiler E-auksion platformunda yayınlandı. Tesis, Abdulla Kadiri Caddesi, Labzak Caddesi kavşağı yakınlarındaki Urda bölgesinde yer almaktadır. Özelleştirme gerekçesi olarak, kamuya açık olmayan Bakanlar Kurulu'nun 26 Aralık 2024 tarihli ve 888 sayılı kararı kaydedildi. Bina, modern bir otel inşa etme yükümlülüğü ve satın alma bedelinin en az %50'si tutarında bir ilk ödeme ile satılacaktır. Alıcı, 1 Temmuz 2025 tarihine kadar Şeyhantahur bölgesi Hakimiyeti tarafından boşaltıldıktan sonra tesisi kullanma hakkını alacaktır. Bina sekiz kattan oluşmaktadır ve 0,46 hektarlık bir arsa üzerinde yer almaktadır. Binanın toplam alanı 7382 metrekaredir. Tüm mühendislik iletişimleri - elektrik, gaz temini, su temini ve kanalizasyon - bağlanmıştır. Lotun başlangıç fiyatı 101.65 milyar som olarak belirlenmiştir. Teklifler 26 Mayıs günü saat 9:00'a kadar kabul edilecek, sonuçlar aynı gün saat 10:00'da toplanacak. Hakimiyet binasının Navoiuran işletmesinin bilançosunda yer almaktadır. Yaklaşık 0.6 hektarlık bir alan üzerinde 8218.3 metrekarelik bir alana sahip olan bu binanın satışı da 2025 yılı özelleştirme programına dahil edilmiştir. Tesisin satışından elde edilen fonlar, değerleme ve satış maliyetleri düşüldükten sonra, Maden ve Jeoloji Bakanlığı'nın yeni Jeoinovasyon Merkezi'nin bina ve yapılarının inşasını finanse etmek üzere tahsis edilecektir.

https://www.gazeta.uz/ru/2025/05/01/shayxontohur/

5 – Özbekistan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı 30 Nisan 2025 tarihinde 153 sayılı “Bilişim teknolojileri kullanılarak işlenen suçlarla mücadelenin daha da güçlendirilmesine yönelik tedbirler hakkında” Kararnameyi imzaladı. Belgeye göre, İçişleri Bakanlığı, siber suçlarla mücadele çabalarını koordine etmek için yetkili organ olarak belirlenmiştir. Vatandaşların haklarının ve mali güvenliklerinin korunmasına özel önem verilmektedir. Bankalar, ödeme sistemleri ve ödeme kuruluşları, faaliyetlerini yürütürken bilgi ve siber güvenlik gerekliliklerine uymakla yükümlüdür. Siber suçla sonuçlanan bu gerekliliklerin ihlali, masrafları finans kuruluşlarının kendilerine ait olmak üzere, neden olunan zararın tazmini için gerekçe teşkil edecektir. İlk defa, siber suçların işlenmesinde kullanılan banka kartları, hesaplar, SIM kartlar ve ecüzdanların sağlanması için idari ve cezai sorumluluk getirilmiştir. Buna ek olarak, bilgi teknolojileri alanındaki suçların yanı sıra fonların ve diğer mülklerin yasadışı yollardan elde edilmesine yönelik ceza hukuku yaptırımları da sertleştirilmiştir. Suçların işlenmesinde dijital teknolojilerin kullanılması, ceza uygulamasında ağırlaştırıcı bir durum olarak kabul edilecektir. Karara göre, her ayın sonunda sistemlerinde en fazla bilişim suçu işlenen banka ve ödeme kuruluşlarının bir listesi yayınlanacaktır. Merkez Bankası, halktan fon çekmeyi amaçlayan dolandırıcılık planları (özellikle “finansal piramitlerin” belirtileri) hakkında kolluk kuvvetlerinin derhal bilgilendirilmesi için bir sistem getirecektir. Merkez Bankası, 1 Eylül 2025 tarihine kadar, bankaların, ödeme sistemi operatörlerinin, ödeme kuruluşlarının ve kredi bürolarının işlemlerinin ve diğer gerekli verilerinin Merkez Bankası'nın tek bir platformuna entegre edilmesi de dahil olmak üzere acil tedbirleri uygulamaya koyacaktır. Merkezi bir dolandırıcılıkla mücadele sisteminin yanı sıra bankalarda ve ödeme kuruluşlarında benzer sistemlerin uygulanması da tamamlanacaktır. Şüpheli işlemlere karıştığından şüphelenilen banka kartları, ilgili içişleri birimlerinin talebi üzerine derhal bloke edilecektir. Siber suç vakalarının yargılama öncesi doğrulaması ve ön soruşturmasının bir parçası olarak, Devlet Üniter Teşebbüsü “Siber Güvenlik Merkezi” tarafından siber güvenlik gerekliliklerine uygunluk konusunda bir görüş verilecektir. Siber Suçlarla Mücadele ve Dijital Soruşturma Yardım Merkezi de kurulacaktır. Faaliyetlerinin ana alanlarından biri, siber suçların tespiti ve soruşturulması uygulamasında ortaya çıkan sorunların belirlenmesi ve ortadan kaldırılması için bilime dayalı önerilerin geliştirilmesi olacaktır.

https://uzdaily.uz/ru/v-uzbekistane-usilivaiutsia-mery-borby-s-kiberprestupnostiu/

6 – Özbekistan Cumhuriyeti Bakanlar Kurulu bünyesindeki Makroekonomik ve Bölgesel Araştırmalar Enstitüsü uzmanları, 2017-2024 dönemi için sanayinin gelişimindeki ana eğilimleri analiz etti. Belirtilen dönemdeki sanayi büyümesi, üretim yapılarındaki büyük ölçekli reformlar bağlamında gerçekleşti. Sanayi üretim hacminin yıllık ortalama artışı %6,2 oldu ve yedi yılda toplam artış 1,5 kattan fazla oldu. Bu, sanayinin ekonomik büyümenin ana "motor"u statüsünü güçlendirdi: GSYİH yapısındaki payı 2017'deki %22,2'den 2024'te %26,4'e yükseldi. En önemli başarılardan biri, odak noktasının hammaddelerden imalat sanayilerinin aktif gelişimine dayanan daha çeşitlendirilmiş bir yapıya doğru istikrarlı bir şekilde kayması olmuştur. 2017 yılına kıyasla imalat sanayindeki üretim hacmi 1,6 kat arttı ve toplam sanayi üretiminin %85'inden fazlasını oluşturdu - bu da Orta Asya ülkeleri arasında en iyi göstergelerden biridir. İşleme sektörlerinin hızlandırılmış gelişimini amaçlayan sanayi politikası, yeni sektör liderlerinin oluşumuna katkıda bulundu. Böylece, motorlu taşıt ve elektrikli ekipman üretimi 2,9 kat, tekstil ve giyim ürünleri üretimi 2 kat, gıda ürünleri üretimi 1,5 kat arttı. Metalurji endüstrisinde, hammaddeleri derinlemesine işlemeye geçiş sayesinde, büyüme 1,5 kat, inşaat malzemeleri endüstrisinde ise 1,7 kat oldu. IMRI ayrıca, Herfindal-Hirschman Endeksi'nin (HHI) ters değeri olarak hesaplanan Endüstriyel İhracat Çeşitlendirme Endeksi'ni (DI) de geliştirmiştir: DI = 10.000 - HHI. Endeks seviyeleri şu şekilde yorumlanır:

 8000-10000 - yüksek (optimal) çeşitlendirme;

 5000-7999 - orta;

 2000-4999 - düşük;

 2000'den düşük - son derece düşük. Son yıllarda, önde gelen sektörlerdeki DI endeksi optimum seviyelere ulaşmıştır:

 tekstil ve giyim sektöründe - 8.149,5 (+571,5);

 kimya endüstrisinde - 8,245.2 (+1,044.8);

 metalürjide - 8,657.6 (+443.3),tel ve borular da dahil olmak üzere derin bakır işleme ürünlerinin ihracatındaki büyüme sayesinde. İlerleme özellikle yüksek teknoloji sektörlerinde dikkat çekiciydi. Otomotiv sektöründe, model yelpazesinin genişlemesi nedeniyle endeks 6.335'e (+4.420,2) ulaşmıştır. Elektrik endüstrisi, karmaşık ve yüksek teknolojili ürün yelpazesindeki büyüme nedeniyle 8.922,4 (+589,8) ile en yüksek endeksi göstermiştir. Sanayi üretimi ve ihracatının daha çeşitlendirilmiş yapısı sayesinde Özbekistan, ihracatın ekonomik karmaşıklığı endeksinde dünya sıralamasındaki konumunu geliştirerek 145 ülke arasında 80. sırada yer aldı. Orta ve uzun vadede sanayi politikası, sürdürülebilir üretim kümelerinin geliştirilmesine ve teknolojik açıdan sofistike ürünlerin üretimini artırarak dengeli bir ihracat sepetinin oluşturulmasına odaklanacaktır. Bu hedefler, ihracat hacminin iki katına çıkarılması, teknolojik sanayi ürünlerinin payının yüzde 32'ye çıkarılması ve yerli sanayinin küresel rekabet gücünün artırılması da dahil olmak üzere “Özbekistan - 2030” Stratejisinin hedefleriyle uyumludur.

https://uzdaily.uz/ru/promyshlennost-uzbekistana-vyrosla-v-15-raza-za-2017-2024-gody-issledovanie-imri/

7 – 21 Nisan'da, Özbekistan Cumhurbaşkanı Şevket Mirziyoyev'e bu yılın ilk çeyreğinde yatırım alanında yapılan çalışmalar ve gelecek için öncelikli görevler hakkında bilgi verildi.Paylaşılan bilgiye göre, Özbekistan, 2025'in ilk çeyreğinde yıllık %20 büyümeyle 8,7 milyar ABD dolarından fazla yabancı yatırım çekti. Yatırımlar enerji, ilaç, tarım ve ulaşım alanlarındaki projeleri başlatmaya yönlendirildi. Yılın ilk yarısında Özbekistan ekonomisine yapılan yabancı yatırımların 18 milyar dolardan fazla olacağı tahmin ediliyor. Bu yılın sonuna kadar 42 milyar dolarlık yatırım çekilmesi planlanıyor. Bu, ülkede 81 büyük projenin ve sekiz binden fazla küçük ve orta ölçekli projenin başlatılmasına olanak sağlayacaktır. Toplantıda devlet başkanı, yatırım projelerini desteklemeye dair daireleri ve bölgesel yetkilileri dahil etme talimatı verdi.

https://president.uz/ru/lists/view/8072?utm_source=in_materials

8 – Özbekistan Mart ayı sonu itibariyle dünya altın satışlarında ilk sıradaki yerini korudu. Bu durum Dünya Altın Konseyi'nin (World Gold Council) aylık değerlendirmesinde belirtilmektedir. Baharın ilk ayında dünya merkez bankaları 17 ton net altın alımı yaptı. Brüt alımlar 35 tona, brüt satışlar ise 18 tona ulaştı. Özbekistan Merkez Bankası 11 ton altın sattı ve üst üste ikinci ay en büyük net satıcı oldu. Sırada Singapur (-5 ton) ve Kırgızistan (-2 ton) yer almaktadır. En büyük alıcılar arasında Polonya Ulusal Bankası (+16 ton), Kazakistan Ulusal Bankası (11 ton), Çin Halk Bankası (3), Türkiye (1) ve Çek Cumhuriyeti (2) bulunmaktadır. Özbekistan ilk çeyrekte toplam 15 ton altın satarak bu dönemde tüm ülkeler arasında en büyük net satıcı oldu. Ocak ayından Mart ayına kadar Polonya 49 ton, Azerbaycan (SOFAZ devlet fonu) 19 ton, Çin ise 13 ton değerli metal satın aldı. Mart ayında Özbekistan'ın döviz rezervleri artan altın fiyatları sayesinde 2,91 milyar dolar daha artarak 47,8 milyar dolarla yeni bir tarihi zirveye ulaştı. Merkez Bankası dünya piyasasında uygun fiyatlarla yaklaşık 11,8 ton değerli metal sattı. Özbekistan ilk çeyrekte Ocak-Mart 2024 dönemine kıyasla %34 artışla 3,57 milyar dolar değerinde altın ihraç etti. Değerli metal, ülkenin toplam ihracatının %44'ünü oluşturuyor.

https://www.gazeta.uz/ru/2025/05/06/gold/

9 – Özbekistan Merkez Bankası Başkanı Timur İshmetov, ülkedeki enflasyonun 2026 yılından itibaren yavaşlamaya başlayacağını söyledi. İşmetov, 2025 yılının enflasyonun yüksek kaldığı son yıl olacağını söyledi. Fiyatlardaki artışın ana nedeninin enerji tarifelerindeki artış da dahil olmak üzere enerji sektöründeki reformlar olduğunu söyledi. Özbekistan'ın yıllık enflasyon oranı şu anda yüzde 10'u aşmış durumda. İshmetov, enerji tarifelerindeki artışların mevcut fiyat artışında önemli bir rol oynadığını söyledi. Ancak şimdi, reformlar tamamlandığında, Merkez Bankası enflasyonun yavaşlamasına umut ediyor. "1 Mayıs'ta enerji sektöründeki tarife reformunun ikinci ve son turunu gerçekleştirdik. Artık devlet tarafından düzenlenen başka bir idari fiyat artışı göremiyoruz. Sonuç olarak, enflasyonu yavaşlatmak için yaptığımız çalışmalara odaklanabiliriz," dedi İşmetov. Merkez Bankası, 2025 yılında enflasyonun düşmeye başlamasını ve yıl sonunda %8 civarında olmasını bekliyor. 2026'da enflasyonun büyüme oranı %6'ya düşecek.

https://podrobno.uz/cat/economic/tsentralnyy-bank-uzbekistana-prognoziruet-snizhenie-inflyatsii-v-2026-godu/

10 – Ekonomik Araştırma ve Reformlar Merkezi'nin (CERR) son endeksine göre, Özbekistan'ın en büyük bankalarından bazıları 2025'in ilk çeyreğinde daha zayıf performans ve istikrar kaydetti. Kredileri mevduat ve yükümlülüklerle karşılaştıran finansal aracılık göstergesi, sıralamalarda önemli hareketler gösterdi. Turon Bank sekiz sıra gerilerken, Asaka Bank ve İş Geliştirme Bankası da ikişer sıra düştü. Ipoteka Bank, büyük ölçüde düşük varlık kalitesi ve yüksek orandaki takipteki krediler nedeniyle sıralamanın son yirmisinde kalmıştır. Microcreditbank ve Business Development Bank da sırasıyla altı ve beş sıra kaybederek keskin düşüşler yaşadı. Kârlılık açısından Agrobank en düşük performans gösteren bankalar arasında yer alırken, Halk Bankası üç sıra geriledi. Endeksin zirvesinde Kapitalbank ve Hamkorbank büyük bankalar arasında en güçlü sonuçları elde etti. Asia Alliance Bank, Anor Bank ve Trust Bank ilk beşi tamamladı. Faaliyetlerdeki en önemli düşüşler Özbekistan Ulusal Bankası, Microcreditbank ve Invest Finance Bank tarafından kaydedildi.

https://uz.kursiv.media/en/2025-05-02/uzbekistans-major-banks-see-decline-in-stability-and-efficiency/

NOT:Bilgiler Taşkent Büyükelçiliği Ticaret Müşavirliği'nin kamuoyu ile paylaştığı bilgilerdir

BU KONULAR HAKKINDA DETAYLI BİLGİ ALMAK İSTERSENİZ DERNEĞİMİZLE İRTİBATA GEÇEBİLİRSİNİZ.